Chưa có thay đổi nào đáng kể trong vấn đề dạy học môn lịch sử. Cùng với đó là kết quả thi môn lịch sử trong các kỳ thi tuyển sinh đại học, cao đẳng tụt xuống thấp. Học sinh chán học sử và môn sử từ rất lâu trở thành "môn học phụ”...

GS Phan Huy Lê - chủ tịch Hội Khoa học lịch sử VN - cho biết những vấn đề đề cập tại hội thảo đã được bàn từ những năm 1990 nhưng không đi đến kết quả. Trong việc làm gì để cải thiện tình hình trên, trách nhiệm của Bộ GD-ĐT rất lớn.

Quan điểm coi nhẹ môn lịch sử được nhiều nhà sử học, các giáo viên phổ thông, đại học nhắc đến nhiều như nguyên do số 1 dẫn đến thực trạng học sinh chán học, đạt điểm kém môn lịch sử.

Theo PGS Vũ Dương Ninh, PGS Vũ Quang Hiểu (ĐHQG Hà Nội), thời lượng 1,5-2 tiết lịch sử/tuần ở bậc phổ thông không phải là ít. Nhưng như ông Vũ Dương Ninh phát biểu: việc coi nhẹ môn sử thể hiệ n ở chỉ đạo của các trường, sở trong việc cắt xén giờ học môn lịch sử và một số môn học khác, học dồn giờ để tập trung thời gian chuyên sâu các môn "quan trọng hơn". Nó cũng thể hiện ở chỗ có năm thi tốt nghiệp THPT môn sử, có năm không. Môn sử còn được xếp vào môn thi thay thế cho học sinh không được học ngoại ngữ.

PGS Vũ Quang Hiểu kể: "Một năm tiếp xúc với không dưới 100 học sinh phổ thông, hầu hết trong số này khi được hỏi đều trả lời: không có thời gian để học sử, thường chỉ giở sách xem lại bài vào trước buổi học có môn sử. Đây là tình trạng phổ biến ở nhiều học sinh".

Áp đặt quan điểm

Nguyên nhân nữa là sự bất ổn ở chính chương trình, sách giáo khoa. Theo TS Hà Minh Hồng - trưởng khoa lịch sử ĐH Khoa học xã hội & nhân văn, thời lượng dành cho môn lịch sử là vừa nhưng nội dung ôm đồm, nặng nề và quá khô khan, thậm chí quá sức đối với học sinh. Sách giáo khoa lịch sử nhưng nặng về tính chính trị hơn là tính trung thực, khách quan của lịch sử.

Bà Hà Thị Nga, chuyên viên Sở GD-ĐT Hải Phòng, cho rằng: nội dung sách giáo khoa nặng về quan điểm áp đặt đối với học sinh. Tài liệu tham khảo lịch sử nhiều nhưng trùng lặp nội dung kiến thức, không thống nhất số liệu, khó khăn cho cả giáo viên và học sinh. Cách diễn đạt phức tạp, khó hiểu với học sinh phổ thông.

Nguyên nhân từ phía giáo viên, phương pháp giảng dạy, môi trường học sử cũng được đề cập. Quan niệm về "môn phụ” chi phối rất nhiều đến nhiệt tình giảng dạy của giáo viên dạy sử. Nhận xét của GS Đỗ Thanh Bình - chủ nhiệm khoa lịch sử ĐH Sư phạm Hà Nội - về thực trạng giáo viên môn sử: "Bất cập cả về trình độ và nghiệp vụ sư phạm.

Lối dạy học "như sách", nhàm chán là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến việc học sinh chán học, việc nghe giảng rồi chữ thầy trả thầy. Đời sống khó khăn của giáo viên dạy môn phụ, yêu cầu dễ dãi trong quản lý chuyên môn càng khiến giáo viên sử không thể tự nâng tầm cho mình".

Môi trường học sử nghèo nàn cũng là một cản trở trong việc lôi cuốn học sinh yêu môn sử.

Không đứng ngoài cuộc

"Dạy sử là dạy cho học sinh biết về nền tảng văn hóa dân tộc, nền tảng văn hóa nhân loại, dạy để học sinh làm người" - nếu nhìn theo cách này thì môn sử quá quan trọng. Theo PGS Võ Văn Sen - hiệu trưởng ĐH Khoa học xã hội & nhân văn TP.HCM: "Nên đưa môn sử vào diện môn thi bắt buộc. Chỉ có như thế thì quan niệm coi thường môn sử mới có thể thay đổi". PGS Đỗ Bang - ĐH Khoa học Huế - nói: "Chúng ta nên làm theo một số nước khác, ngay cả việc thi tuyển công chức, tuyển dụng lao động, công nhận chuyên viên cao cấp... cũng yêu cầu sát hạch về kiến thức lịch sử...".

GS Phan Huy Lê khẳng định Hội Khoa học lịch sử VN sẽ không đứng ngoài cuộc. Hôm nay, BCH hội đã họp bàn để phản ánh hiệu quả nhất các vấn đề đã đặt ra tại hội thảo. Hội sẽ nhận trách nhiệm thẩm định, phản biện và góp ý cho việc rà soát lại chương trình - sách giáo khoa để hướng đến việc bổ sung, lược bớt những phần không cần thiết, đổi mới phương pháp dạy học sử...

Gợi lòng yêu nước

Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã gửi thư tới hội thảo, trong thư nhấn mạnh: "Môn lịch sử giữ vai trò quan trọng bậc nhất trong giáo dục chủ nghĩa yêu nước, các giá trị truyền thống và cách mạng, góp phần xây dựng nhân cách, bản lĩnh con người, giữ gìn bản sắc dân tộc. Trong bối cảnh hội nhập quốc tế, môn lịch sử, nhất là quốc sử, càng cần coi trọng để chuẩn bị cho thế hệ trẻ làm tròn trách nhiệm và nghĩa vụ người công dân".

Phu nhân đại tướng Võ Nguyên Giáp là GS sử học Đặng Bích Hà cũng trực tiếp tham dự hội thảo.

Mấy người dạy sử bằng trái tim

Bà Lê Thị Hiền - Sở GD-ĐT Thanh Hóa - cho rằng không thể né tránh nguyên nhân khiến việc dạy học sử sa sút là do trình độ giáo viên. Trong khi phụ huynh và học sinh không mặn mà với môn sử, giáo viên chính là người phải vượt lên mặc cảm về "giáo viên môn phụ” để tạo cho học sinh sự hứng thú khi học môn học này.

Sở GD-ĐT Thanh Hóa khi tổ chức chuyên đề về thay sách giáo khoa đã quan tâm đến việc nâng chất lượng giảng dạy môn lịch sử. Nhiều giáo viên đã tự sưu tầm tài liệu lịch sử, băng hình, tư liệu văn học liên quan đến lịch sử, tranh ảnh, câu chuyện lịch sử... để sử dụng trong giờ dạy sử. Một số giáo viên đã thiết kế bài giảng điện tử, tổ chức các trò chơi, hoạt động ngoại khóa cho học sinh tìm hiểu lịch sử từ thực tế...

Để làm được những việc này, người giáo viên không chỉ thực hiện trách nhiệm theo kiểu "làm công ăn lương" mà phải tận tâm với học sinh, yêu nghề, có một trái tim. Nhưng tiếc thay, những người thầy dạy sử bằng trái tim lại không có nhiều!

GS Đinh Xuân Lâm phát biểu: không chỉ đào tạo giáo viên để dạy kiến thức lịch sử mà còn cần bồi dưỡng để chính giáo viên cũng say mê với sử thì mới có thể dạy tốt.

TRỊNH VĨNH HÀ

School@net (Theo http://www.tuoitre.com.vn/Tianyon/Index.aspx?ArticleID=24972)