Thực tế, bất cứ môn xã hội nào, bất cứ cấp học nào, bất cứ lớp nào, sách giáo khoa (SGK) viết bao nhiêu cũng chưa đủ; người đã ham tìm hiểu thì bao nhiêu cũng thấy thiếu. Vì vậy, sách viết dày - mỏng, chương trình nặng - nhẹ tùy thuộc vào chính người sử dụng. Vậy người sử dụng ở đây là ai? Đó chính là giáo viên trực tiếp giảng dạy, đó chính là học sinh.

Dư luận xã hội đang bức xúc vì chương trình quá tải, quá nặng, con em chúng ta bị vắt kiệt sức vì chuyện học hành mà hiệu quả lại quá thấp. Quá chính xác. Nhưng theo tôi, nguyên nhân chính nằm ở việc ra đề thi cử kiểm tra, việc giảng dạy của giáo viên và việc học của học sinh. Hình như cả ba mặt trên đều đang có vấn đề nghiêm trọng cần được mổ xẻ kỹ lưỡng, cần được đổi mới tư duy.

1. Việc ra đề thi cử, kiểm tra: Từ lâu nay vẫn theo suy nghĩ SGK viết gì phải kiểm tra cái đó, kiểm tra bằng hết kiến thức; điểm số dành cho tư duy, đánh giá, tổng hợp rất thấp, còn chủ yếu là điểm dành cho trí nhớ. Mà muốn vậy thì phải ra đề “đóng”, vừa tốn kém, vừa vất vả cho cả khâu tổ chức lẫn việc học của học sinh; tiêu cực phát sinh, gian lận, dối trá tràn lan; học sinh phải đối phó bằng mọi cách để đạt được điểm cao nhưng ra khỏi phòng thi thì chữ thầy lại trả thầy, chẳng còn nhớ cái gì (vì còn tiếp tục dành thời gian lao vào môn thi khác…). Kiểu ra đề này góp phần triệt tiêu tính năng động, sáng tạo, bay bổng của trẻ thơ. Với kiểu ra đề này, làm sao giáo viên chúng tôi dám liều lĩnh dạy khác!

2. Việc giảng dạy của giáo viên: Chính vì lối ra đề thi cử kiểu trên nên bắt buộc giáo viên phải “chạy như ma đuổi”. Để an toàn cho chính mình, để học sinh của lớp mình dạy được điểm cao, để không bị đánh giá là giáo viên có tỷ lệ cao về số học sinh bị điểm thấp… Giáo viên cũng chỉ lặp lại những gì SGK đã viết, không cần mở rộng, không cần hướng dẫn học sinh nghiên cứu, không tạo cơ hội cho các em phát triển tư duy của cá nhân mình và đương nhiên họ chỉ yêu cầu các em học thuộc lòng những gì sách viết. Lên lớp, họ dành thật nhiều thời gian cho việc dò bài học sinh; con em chúng ta khốn khổ vì phải học thuộc lòng; giờ học như tra tấn, cả thầy lẫn trò đều rã rời vào mùa thi. Một loạt hệ quả kéo theo. Hàng chục năm qua, việc giảng dạy cứ lặp đi lặp lại đã tạo ra một bộ phận giáo viên cũng lười tư duy, ngại đổi mới. Một bộ phận giáo viên có vốn liếng kiến thức bó gọn trong khối kiến thức đã có trong SGK, họ không tự tin khi gặp những bài làm của học sinh mang tính tư duy mới, có tính sáng tạo - độc lập. Cá biệt còn có giáo viên cho rằng đã là học sinh thì không thể được 10 điểm, vì biết đâu đề thi của Bộ ra có chỗ “gài độ”, nếu để điểm 10 người chấm sẽ bị “hớ” (!). Người đứng lớp còn như vậy thì làm sao cho ra được sản phẩm có chất lượng?

3. Việc học tập của học sinh: Giáo viên thụ động, là “bản sao” của SGK thì đương nhiên không thể đòi hỏi gì hơn ở các em. Đừng vội trách trẻ nhỏ thờ ơ với môn này, môn kia. Học sinh bị áp đặt kiến thức, không có thời gian khám phá, suy nghĩ, giờ học không có thời gian để nêu quan đỉểm, để tranh luận. Giờ học chỉ có thầy đọc trò chép, hết môn này sang môn khác, ào ào hết 5 tiết học bảo sao trẻ không bị bội thực?

Nếu đổi mới cách ra đề thi cử - kiểm tra, tôi tin chắc mọi thứ sẽ thay đổi.

Kiến nghị:

1. SGK cung cấp nhiều kiến thức bổ ích, không cần phải lược bỏ, chỉ đề nghị người biên soạn dùng từ chuẩn, gọn, dễ hiểu, bao quát.

2. Tuy cung cấp lượng kiến thức trong SGK nhiều nhưng không nhất thiết cái gì cũng yêu cầu người học phải học hết. Bộ nên mạnh dạn đổi mới cách ra đề, ví dụ như phần tự luận nên cho dạng đề “mở”, học sinh toàn quyền lựa chọn một vấn đề nào đó để thể hiện, trình bày theo tư duy, nhận thức của chính mình.

3. Để đủ năng lực và tự tin khi lên lớp, khi tranh luận cùng học sinh, khi chấm bài…., bản thân giáo viên phải tự tăng cường bồi dưỡng chuyên môn, học hỏi ở mọi lúc mọi nơi. Giờ học giáo viên cần giúp học sinh cách tự nghiên cứu, tổng hợp phân tích kiến thức, tổ chức hoạt động nhóm... Cấm tuyệt đối việc đọc – chép, dò bài…

4. Học sinh cần được giáo viên hướng dẫn tổ chức hoạt động theo nhóm, biết sử dụng SGK một cách hiệu quả nhất.

Chu Huỳnh Thảo Anh (TP.HCM)

School@net (Theo http://www2.thanhnien.com.vn/Ykien/2008/5/22/240141.tno)