Lại có thêm một ban chỉ đạo nữa được thành lập – Ban chỉ đạo về đào tạo theo nhu cầu xã hội giai đoạn 2008 – 2015.

Công việc của ban này sẽ là “giúp Thủ tướng tổ chức và chỉ đạo thực hiện công tác đào tạo theo nhu cầu xã hội đáp ứng nhu cầu nhân lực phục vụ cho sự phát triển kinh tế - xã hội trong thời kỳ hội nhập quốc tế”.

”Tham mưu cho Thủ tướng xây dựng các chính sách, cơ chế và điều phối các hoạt động đào tạo nhân lực đạt chất lượng và hiệu quả”.

Đào tạo ra các nhà nghiên cứu khoa học cơ bản,
các nhà phát minh, sáng chế - tại sao không?

Từ một nền giáo dục ‘lơ đãng”

Trong hoàn cảnh các doanh nghiệp, tổ chức, đang săn tìm nhân lực chất lượng cao. Có một “ban chỉ đạo” để giúp “thực hiện công tác theo nhu cầu” thì quả là hợp thời.

Nhưng xét rộng ra cả về phương diện xã hội, có ngành nào, lĩnh vực nào mà ta có đủ nhân lực đâu! Thiếu nhà khoa học, thiếu kĩ sư, thiếu bác sĩ, thiếu giáo viên, thiếu doanh nhân giỏi… và thiếu cả lao động có tay nghề.

Những cái “thiếu” này có hệ quả trực tiếp từ một nền giáo dục “lơ đãng” với nhu cầu xã hội.

Chương trình học đã quá lỗi lời, cách học, cách tư duy thụ động, kìm hãm phản biện và sáng tạo.

Trường đại học từ lâu đã xây một bức thành quá cao, ngăn biệt với cuộc sống bên ngoài – tuyển sinh cứ tuyển sinh, đào tạo cứ đào tạo, không cần biết đang thiếu cụ thể bao nhiêu kĩ sư, bao nhiêu bác sĩ, bao nhiêu thông dịch viên, biêu nhiêu nhà quản lí…

“Ban chỉ đạo” mới được thành lập – có lẽ - sẽ ngâm cứu và chọn ra những ngành đang thiếu thốn nhân lực nhất để đưa vào danh sách “nhu cầu xã hội”, theo thứ tự ưu tiên nhất trong chủ trương phát triển của nhà nước, giai đoạn 2008 – 2015.

Chỉ có điều, trong lúc một số “nhu cầu xã hội” được nhấn mạnh, còn lại mọi nhu cầu xã hội (không hề kém phần quan trọng) khác sẽ lại càng được đào tạo một cách tự phát, mất cân bằng.

Mùa tuyển sinh 2008 vừa qua, còn được xem như một cuộc đua “mỗi tỉnh lập thêm một trường đại học”. Các trường đại học cấp tỉnh, thành phố đua nhau mọc lên như nấm sau mưa. Mặc cho thiếu giáo viên, và cũng chẳng cần xét đến cái gọi là “nhu cầu xã hội thực sự”. Có chăng, chỉ là nhu cầu xã hội theo kiểu “cảm thấy thiếu”, “nghe nói thế”.

Minh bạch để biết nhu cầu xã hội

Vậy, cơ sở quan trọng nhất, căn bản nhất để xét “nhu cầu xã hội” là gì?

Đó là sự minh bạch về năng lực đào tạo thực tiễn của các trường đại học, và con số thống kê chuẩn xác về tình hình sử dụng nhân lực trên toàn quốc.

Mỗi năm, các trường đại học cần phải bắt buộc thống kê số sinh viên ra trường có việc làm ngay, có việc làm trong 6 tháng, có việc làm sau 1 năm… Việc làm đó được duy trì trong bao lâu? Thậm chí, nên có những điều tra kĩ lưỡng hơn: chương trình học ở trường đại học đã hỗ trợ cho sinh viên sau khi ra trường ở mức độ nào…

Nếu cần có một “ban chỉ đạo” làm việc liên quan đến nhu cầu đào tạo nhân lực của xã hội giai đoạn ngắn, thì thiết thực nhất, có lẽ là ban chỉ đạo phải làm thế nào để có được những nghiên cứu, thống kê chính xác từng ngành, từng nhóm doanh nghiệp, từng vùng đang cần bao nhiêu nhân lực, trình độ nào?

Khi mọi thứ được tỏ tường thì câu chuyện “đào tạo theo nhu cầu xã hội”, chắc không cần đến bàn tay can thiệp cụ thể của Chính phủ.

Bằng một cách hợp lí nhất , trường đại học sẽ buộc phải dạy theo nhu cầu xã hội – đa số người học sẽ nộp đơn tuyển sinh vào những trường “thức thời” nhất. Xã hội sẽ được nhận những sản phẩm đào tạo gần thực tiễn và có khả năng sử dụng cao nhất.

Và Chính phủ sẽ cần một ban chỉ đạo với chức năng hoàn toàn ngược lại.

Ban chỉ đạo về đào tạo KHÔNG theo nhu cầu xã hội

Xin nhấn mạnh là đào tạo khôngtheo nhu cầu xã hội – theo nghĩa là các nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội dài hạn chưa bộc lộ rõ nhu cầu. Đó là đào tạo ra các nhà nghiên cứu khoa học cơ bản, các nhà phát minh, sáng chế.

Việt Nam ta có thói quen thừa hưởng công nghệ từ các nước phát triển. Đây là việc nên làm, để rút ngắn thời gian và tăng tốc phát triển.

Song, ta lại quên mất việc mình cũng có thế mạnh về khoa học cơ bản – một thế mạnh đã được thế giới thừa nhận.

Mỗi năm, ta có hàng chục học sinh đoạt giải cao trong các kì thi Toán, Vật lí, Hóa Học, Sinh học cấp quốc tế. Đầu óc học sinh – sinh viên Việt Nam thuộc hàng đáng nể.

Nhưng thi rồi, đỗ rồi, được công nhận rồi, các em ấy được tiếp tục chăm sóc và tạo điều kiện phát triển ra sao? Thực tế là có em đi làm cho công ty nước ngoài. Có em đi làm kinh doanh – cũng thành công, nhưng một tinh hoa về khoa học bị vùi lấp.

Có em chôn vùi trong một viện nghiên cứu nào đó rặt những cây cao bóng cả, khó bề sáng tạo và phản biện. Cũng có cả em nhập luôn quốc tịch khác để theo đuổi một công trình nghiên cứu ở nước người.

Đây là vùng trống, thực sự cần có bàn tay của Nhà nước can thiệp, vì lợi ích chung lâu dài của xã hội. Khi đó Chính phủ mới cần hẳn một “ban chỉ đạo” để chọn ra những con “gà nòi”, thẩm định các đề tài nghiên cứu, tạo điều kiện hết mức để các em yên tâm nghiên cứu trong 10 năm, 20 năm, 30 năm, hay cả đời.

Nhu cầu xã hội trước mắt chưa cần điều đó, nhưng nhu cầu dài hạn đương nhiên là cần thiết.

Hẳn nhiên là ít có doanh nghiệp, trường đại học nào trong điều kiện nghèo như hiện nay lại ghé vai nhận trọng trách này. Đó là việc công – cần sự can thiệp của chính sách công.

• Linh Thủy

School@net (Theo http://www.tuanvietnam.net//vn/thongtindachieu/4804/index.as)