Trận Bô Cô cũng là nguyên nhân của sự nghi kỵ, mâu thuẫn giữa Giản Định đế và bề tôi, dẫn đến việc giết oan hai cận thần đắc lực của vua, trong đó có người là bố vợ của ông. Tháng 2 năm Kỷ Sửu (1409) “giết quốc công Đặng Tất và Đồng tri khu mật viện sự tham mưu quân sự Nguyễn Cảnh Chân. Khi ấy vua đóng ở Hoàng Giang, nội nhân là Nguyễn Quỹ (có sách viết là Trách) và học sinh là Nguyễn Mộng Trang mật tâu rằng: Nguyễn Cảnh Chân và Đặng Tất chuyên quyền bổ quan và cách chức, nếu không tính sớm đi, sau này khó lòng kiềm chế. Vua cho gọi hai người đến, bóp cổ giết Tất; còn Chân chạy lên bờ, lực sĩ đuổi theo chém chết” (Đại Việt sử ký toàn thư).

Giản Định đế là vị vua duy nhất bị bắt phải làm Thái Thượng hoàng. Sau khi giết oan trung thần khiến con Nguyễn Cảnh Chân là Nguyễn Cảnh Dị, con Đặng Tất là Đặng Dung đều căm giận vì cha bị chết oan, mới đem quân về Thanh Hóa, đón rước Nhập nội thị trung Trần Quý Khoáng đến Nghệ An lập làm vua, lấy niên hiệu là Trùng Quang. Để thống nhất lực lượng kháng chiến, vua Trùng Quang đế sai Thái phó Nguyễn Súy đem quân đánh thành Ngự Thiên (nay thuộc Hưng Nhân, Thái Bình) bắt được Giản Định đế đưa về Nghệ An, “tôn lên làm Thượng hoàng, cùng chung sức đánh giặc” (Đại Việt sử ký toàn thư). Sự kiện này cũng được sách sử phương Bắc chép, sách Nguyên sử viết: “Bấy giờ bọn Nguyễn Súy suy tôn Giản Định làm Thái Thượng hoàng, lập riêng Trần Quý Khoáng làm vua, đặt niên hiệu là Trùng Quang”.

Mặc dù bị bắt làm Thái thượng hoàng nhưng Giản Định đế cũng không có phản ứng gì tiêu cực mà vẫn hăng hái đánh giặc. Đại Việt sử ký toàn thư viết: “Hai vua ra quân đánh giặc. Thượng hoàng tiến quân tới Hạ Hồng, vua đem quân đến Bình Than, đóng đinh ở đấy. Quân Minh đóng ở cửa thành cố thủ”. Khi quân Minh do Trương Phụ kéo sang tăng viện, quân Hậu Trần lại yếu thế hơn, lúc đó Thái thượng hoàng Giản Định phải lui quân về trấn Thiên Quan, quân Minh đuổi theo, chúng bắt được Thái thượng hoàng Giản Định và Thái bảo Trần Hy Cát ở Mỹ Lương (nay thuộc huyện Chương Mỹ, Hà Nội).

Giản Định đế là vị Thái Thượng hoàng duy nhất của thời Hậu Trần và là Thái Thượng hoàng ở ngôi ngắn nhất triều Trần. Được tôn lên ngày 20 tháng 12 năm Kỷ Sửu (1409), đến tháng 7 năm đó thì ông bị giặc Minh bắt được.

Giản Định đế bị bắt khi tranh đấu với lực lượng mạnh của Trương Phụ. Sách Hoàng Minh thực lục cho biết về tình cảnh của ông lúc đó như sau: “Bấy giờ Giản Định đến sách Cự Lặc, muốn từ sách Địa mà ra trấn Thiên Quan để họp quân chống địch. Thạch đem quân từ phía Nam Lỗi Giang đến sách Cự Lặc. Bọn đô đốc Chu Vinh và chỉ huy La Văn lấy chu sư từ cửa Ngưu Tỵ ở phía trên Lỗi Giang, Phụ thì lấy quân kị bộ từ Lỗi Giang đến sách Địa, cùng đến trấn Thiên Quan. Giản Định đã từ sách Đông Hoàng chạy đến sách Đa Bôi. Quan quân theo đến sách Cát Lợi huyện Mỹ Lương. Giản Định ngụ ở nhà dân, đường xa thấy thế mạnh của quan quân bèn bỏ ngựa cùng ấn đai, các vật mà chạy trốn, nấp trong núi. Quan quân truy tìm khắp không được bèn bổ vây, bắt sống được Giản Định”.

Thời gian và địa điểm nơi Giản Định bị bắt, các sách sử chép không đồng nhất, cuốn Việt sử tiêu án không cho biết thời gian mà chỉ viết chung chung là: “Gặp lúc Trương Phụ kéo quân đến, vua Hưng Khánh bỏ thuyền lên bộ, Trương Phụ chia quân đi theo đằng sau, bắt được vua Hưng Khánh giải về Kim Lăng”; còn sách Đại Việt sử ký toàn thư cho biết ông bị bắt vào tháng 7 năm Kỷ Sửu (1409). Sách Việt kiệu thư của Trung Quốc thì viết: “Tháng 10, quân đến Thanh Hóa, qua 4 ngày thì bắt được Giản Định ở trong núi sách Cát Lợi”. Sách Nguyên sử viết: “Giản Định chạy ra sách Cát Lợi, huyện Mỹ Lương. Bọn Phụ đuổi theo kịp, Giản Định chạ vào núi. Tìm khắp không thấy, bèn vây. Giản Định cùng với tướng văn võ là bọn Trần Hy Cát, Nguyễn Nhữ Lệ, Nguyễn Án đều bị bắt”.

Giản Định đế là vị vua duy nhất của triều Trần bị giết bởi quân xâm lược phương Bắc. Sau khi bị bắt, quân Minh đưa ông về kinh đô Kim Lăng (Trung Quốc) giết hại. Vì là vị vua Trần duy nhất mất ở đất Bắc nên không rõ mộ của ông ở nơi nào?

Sách sử không cho biết rõ Giản Định đế bị hại vào thời gian nào, nhưng tại đền Tức Mặc (huyện Mỹ Lộc, Nam Định), nơi thờ phụng các vua Trần thì lễ giỗ kị của Giản Định đế là vào ngày 22 tháng Chạp âm lịch.

School@net (Theo Baodatviet)