Tại sao phát hiện ra cá vây tay lại có tên trong 100 phát hiện khoa học vĩ đại nhất?


Năm 1938, sự xuất hiện của loài cá vây tay đã làm chấn động giới khoa học. Hầu hết các nhà khoa học đều cho rằng loài cá này đã bị tuyệt chủng cách đây 80 triệu năm, và cũng chưa từng tìm thấy những hóa thạch hay dấu tích nào để lại của loài cá này ở nơi mà chúng đã từng sinh sống. Con người từng cho rằng tất cả các loài trên trái đất dù xuất hiện hay tuyệt chủng thì đều được ghi lại một cách đầy đủ và chính xác trong những hóa thạch đã biết. Sự xuất hiện của cá vây tay đã làm thay đổi nhận thức của con người, làm người ta tin rằng ở nơi đại dương sâu thẳm kia còn có những nơi con người chưa bao giờ đặt chân đến và ở đó còn tồn tại những sinh vật bí hiểm.


Cá vây tay giống như một “hóa thạch sống”. Loại cá này sống qua hàng 400 triệu năm mà không có thay đổi gì, chúng là họ hàng của loài cá đầu tiên chuyển từ môi trường sống dưới nước lên cạn, tức là loài động vật có xương sống hai vây và là anh em của loài động vật đầu tiên sống trên cạn. Cho nên chúng cũng là một trong những tổ tiên sớm nhất của loài người. Sự phát hiện ra cá vây tay được coi là phát hiện động vật học vĩ đại nhất thế kỷ XX, nó khiến người ta kinh ngạc giống như phát hiện ra khủng long.


Cá vây tay được phát hiện ra như thế nào?


Cuối những năm 30 của thế kỷ XX, Marjorie Courtenay Latimer 32 tuổi, bà là chủ nhiệm một viện bảo tàng một thị trấn nhỏ ở thành phố cảng. Thị trấn nhỏ này nằm ở phía đông thành phố Luân Đôn ven Ấn Độ Dương phía nam châu Phi. Thuyền trưởng tàu đánh cá tên là Hendrick Gossen, sau mỗi chuyến đi biển mang về những mẻ cá lớn là ông lại gọi điện cho bà Latimer bởi vì rất có thể bà sẽ thu lượm được điều gì từ số cá này, nhưng trên thực tế tất cả số cá này đều không quan trọng.


Ngày 23 tháng 12 năm 1938, Marjorie đóng cửa viện bảo tàng để đón Noel, ngay lập tức bà nhận được điện thoại của Gossen. Mặc dù bà phải về nhà để gói quà Noel và không đi đến chỗ của Gossen được, nhưng bà quyết định đi đường vòng về nhà để vòng qua tàu đánh cá của Gossen. Bà lên tàu và phát hiện một chiếc vây cá màu xanh dưới đống cá biển và cá mập. Bà gần như nín thở bởi vì từ trước đến giờ dường như bà chưa từng nhìn thấy vây cá có màu sắc kỳ lạ đến thế này.


Bà dùng tay bới đám cá ở phía trên ra và để lộ ra con cá như bà miêu tả là: “Con cá đẹp nhất mà tôi từng nhìn thấy”. Con cá này dài 5 feet, vẩy cá là sự kết hợp của màu xám và xanh. Bà không biết đây là loại cá gì. nhưng biết rằng chúng không giống với bất kỳ loài cá nào đã từng sống dưới nước trước đây. Ngoài màu sắc độc đáo, vẩy của loại cá này không phát triển trên bộ xương mà nó phát triển trên những thớ thịt hình tròn ở hai bên thân cá, dường như chúng có thể sử dụng bộ vây này để trườn giống như loài bò sát.


Marjorie mang con cá quý hiếm này về phòng làm việc trong viện bảo tàng, bà nhanh chóng tra cứu sách, tìm một trang bản đồ và đưa ra một kết luận không thể nào tin nổi đó là: loại cá này hoàn toàn giống với loại cá đã bị tuyệt chủng cách đây 80 năm!


Marjorie đã viết thư mô tả kỹ lưỡng về loại cá này và gửi cho J. L. B. Smith - một giảng viên hóa học kiêm sinh học của trường Đại học Rhodes cách thủ đô Luân Đôn về phía nam 50km. Nhưng thật không may, khi đó J. L. B. Smith lại rời trường học trở về nhà đón Noel, đến mãi ngày 3 tháng 1 năm 1939 ông mới nhận được thư của Marjorie. Và ông đã lập tức gửi điện báo cho bà với nội dung như sau: thật quan trọng! Hãy giữ những mô tả về bộ xương, khí quản và mang của con cá này.


Thế nhưng lúc đó nội tạng của con cá này (bao gồm cả mang) đã bị móc hết đi, cá bị chế thành mẫu vật để trưng bày trong viện bảo tàng. Ngày 16 tháng 2, J. L. B. Smith đến viện bảo tàng của Marjorie và ngay lập tức ông đã chứng thực cho mọi phán đoán ngờ vực của bà. Con cá này chính là cá vây tay, một loài cá mà chúng ta tin rằng nó đã bị tuyệt chủng cách đây 80 triệu năm.


Phát hiện này rất quan trọng không chỉ vì loài cá vây tay này đã bị cho là tuyệt chủng cách đây rất lâu, mà còn quan trọng vì những tiêu bản của nó đã chứng minh rằng chúng luôn không thay đổi trong suốt 400 triệu năm.


J. L. B. Smith yêu cầu phải có một bản mẫu hoàn chỉnh để xác thực cho những phán đoán của ông. Ông ra mức thưởng 100 bảng Anh cho ai tìm được bản mẫu hoàn chỉnh, nhưng chẳng ai giành được phần thưởng đó. Sau đó 14 năm, vào 21 tháng 12 năm 1952, thuyền trưởng Eric Hunt đã nhận được một bản mẫu hoàn chỉnh từ tay ngư dân đánh cá trên hòn đảo Comoro nổi tiếng nằm giữa đảo Zanzibar và châu Phi.


Hunt đã mang con cá vây tay hoàn chỉnh đến chỗ J. L. B. Smith, từ đây những phát hiện về cá vây tay dần được chứng thực. Năm 1956, J. L. B. Smith đã làm cho cả thế giới ngạc nhiên khi ông xuất bản cuốn sách viết về phát hiện của chính ông về loài vật biển ở Ấn Độ Dương. Nếu như một loại động vật có thể ẩn mình dưới đáy đại dương suốt 80 triệu năm mà không bị phát hiện, vậy thì ở nơi đại dương sâu thẳm, xa xôi kia còn tiềm ẩn những gì nữa đây? Phát hiện của ông khiến cả thế giới say mê khám phá đại dương.


Từ năm 1956, người ta đã bắt được hơn 200 con cá vây tay ở những khu vực tương tự nhau. Chính nhờ sự cẩn thận quan sát của Marjorie và sự hiểu biết của J. L. B. Smith đã giữ cho phát hiện khoa học to lớn này không đơn giản chỉ là một món ăn trên bàn tiệc.

schoolnet