Một giáo viên, một con người, phải có đủ năm kinh nghiệm giảng dạy và tích lũy kiến thức, mới có thể nghĩ ra được các đề kiểm tra hay, như ý muốn. Vậy máy tính, phần mềm thì sao? Phần mềm suy nghĩ như 1 cái máy, làm sao có thể có kinh nghiệm như con người để tạo được các đề kiểm tra hay, chất lượng được?

Đó chính là điểm mấu chốt cơ bản nhất mà chúng tôi đã thiết lập trong bộ phần mềm iQB để sao cho nó biến các Ngân hàng câu hỏi trở nên "thông minh" nhất có thể.

Toàn bộ mấu chốt của vấn đề nằm trong Sơ đồ trên, tức là nằm ở qui trình sinh, khởi tạo đề kiểm tra từ Ngân hàng câu hỏi.

Vấn đề được đặt ra là trong quá trình lấy ngẫu nhiên các câu hỏi từ Ngân hàng để đặt vào Đề kiểm tra, làm thế nào để chọn được các câu hỏi theo đúng yêu cầu về chất lượng, kiến thức, đối tượng cần kiểm tra. Đây chính là vị trí quan trọng nhất của mọi phần mềm tương tự. Do vậy cần thiết kế qui trình này, hay “đầu vào” của một đề kiểm tra sao cho có thể kiểm soát được chất lượng và yêu cầu của đề kiểm tra. Theo thiết kế của phần mềm iQB, một khái niệm lõi, quan trọng đã được đặt vào chính qui trình sinh đề kiểm tra này, đó là khái niệm Sơ đồ Test. Đi cùng khái niệm này là một loạt các module khác được thiết kế và đưa vào sử dụng trong phần mềm iQB như những module thông minh, giúp cho việc tạo đề kiểm tra trong phần mềm trở nên thân thiện và đáp ứng được nhu cầu của các nhà trường và giáo viên.

Câu trả lời của câu hỏi chính của bài viết này nằm trong Sơ đồ sau đây:

Sơ đồ trên cho chúng ta thấy các module "thông minh" được lắp ghép với Ngân hàng câu hỏi như thế nào.

- Việc sinh tự động đề kiểm tra từ ngân hàng câu hỏi phải trải qua nhiều bước, trong đó bước quan trọng nhất là nạp thông tin cho Sơ đồ Test.

- Sơ đồ Test là một khung thông tin mô tả chi tiết các mẫu câu hỏi sẽ có trong đề kiểm tra. Như vậy có thể nói chất lượng đề kiểm tra liên quan trực tiếp đến Sơ đồ Test tương ứng.

- Phần mềm iQB cho phép người dùng khởi tạo sẵn các Mẫu đề kiểm tra, mỗi Mẫu đề kiểm tra sẽ bao gồm đầy đủ thông tin của một lớp đề kiểm tra, trong đó trung tâm là một Sơ đồ Test.

- Điểm quan trọng nhất có trong sơ đồ này là người dùng có thể nạp thông tin cho Sơ đồ Test thông qua một Ma trận đề kiểm tra. Ma trận đề là mẫu yêu cầu của đề kiểm tra kiến thức do Bộ Giáo dục và Đào tạo qui định. Do vậy việc sinh đề kiểm tra trong phần mềm iQB đảm bảo chính xác 100% với mô hình và yêu cầu giáo dục của Nhà nước Việt Nam.

Cụ thể hơn về toàn bộ mô hình “thông minh” được thể hiện thông qua các khái niệm và đối tượng sau.

1. Mẫu đề kiểm tra

Mẫu đề kiểm tra là một bộ khung hoàn chỉnh của một đề kiểm tra. Từ mẫu đề kiểm tra có thể tạo nhanh được đề kiểm tra. Đây chính là ưu điểm nổi bật nhất của mô hình mẫu đề kiểm tra.

Trong mô hình phần mềm iQB:

- Các mẫu đề kiểm tra được lưu trữ ngay bên trong CSDL Ngân hàng câu hỏi.

- Có thể khởi tạo và nhập trước các Mẫu đề kiểm tra này, số lượng không hạn chế.

- Từ một mẫu đề kiểm tra có thể khởi tạo nhanh rất nhiều đề kiểm tra có ý nghĩa tương đương, nhưng khác nhau hoàn toàn về nội dung.

- Các lõi chính của Mẫu đề kiểm tra chính là một Sơ đồ Test. Mỗi Mẫu đề kiểm tra chứa đúng 1 Sơ đồ Test duy nhất.

- Mẫu đề kiểm tra được lưu trữ dưới dạng cây thông tin nhiều mức, dễ dàng quản lý và tra cứu.

2. Nhóm mẫu đề kiểm tra

Nhóm Mẫu đề kiểm tra chính là mô hình thông tin dùng để lưu trữ các Mẫu đề kiểm tra. Nhóm mẫu đề kiểm tra được lưu trữ dưới dạng hình cây nhiều mức, dễ dàng cập nhập và tra cứu thông tin.

3. Sơ đồ Test

Sơ đồ Test là khái niệm Trung tâm nhất của bộ óc “thông minh” của mô hình phần mềm iQB. Có thể hình dung Sơ đồ Test chính là các dây thần kinh tạo nên các nếp nhăn của bộ não Ngân hàng câu hỏi. Một Ngân hàng câu hỏi được thiết lập với càng nhiều các Sơ đồ Test, ngân hàng đó càng “thông minh” hơn.

Sơ đồ Test đóng vai trò trung tâm trong quá trình khởi tạo đề kiểm tra. Thục chất khi khởi tạo đề kiểm tra, phần mềm sẽ thu thập các thông tin để nạp vào Sơ đồ Test, và bước cuối cùng của việc sinh đề kiểm tra là sau khi đã hoàn thành Sơ đồ Test, phần mềm sẽ chọn ngẫu nhiên câu hỏi từ CSDL để điền vào các dòng của bảng Sơ đồ Test.

Sơ đồ sau cho chúng ta thấy vai trò chính của Sơ đồ Test trong quá trình sinh đề kiểm tra từ Ngân hàng câu hỏi.

4. Ma trận đề

Ma trận đề là một bảng thông tin ghi lại các yêu cầu chính của một đề kiểm tra đánh giá kiến thức môn học. Bộ GD&ĐT đã chuẩn hóa mô hình các Ma trận đề này và yêu cầu tất cả các nhà trường Việt Nam thực hiện việc ra đề, kiểm tra, đánh giá học sinh theo mẫu của Ma trận đề.

Các thông tin trên Ma trận đề bao gồm các tổ hợp thông tin của kiến thức, kỹ năng và kiểu, dạng câu hỏi. Khi ra đề kiểm tra, các giáo viên sẽ dựa trên yêu cầu cụ thể của Ma trận đề để tiến hành công việc tạo đề kiểm tra.

Việc tuân thủ chính xác theo các yêu cầu của Ma trận đề là một công việc khó khăn và nặng nề đối với giáo viên bộ môn. Nhưng với sự trợ giúp của phần mềm công việc này trở nên rất nhẹ nhàng.

Trong phần mềm iQB, điểm cơ bản và mạnh nhất của phần mềm là đã đồng nhất được mỗi Ma trận đề kiểm tra với một Sơ đồ Test. Tức là từ Ma trận đề chúng ta có thể tạo ra được Sơ đồ Test và ngược lại từ Sơ đồ Test tạo lại được Ma trận đề. Qui trình này là 2 chiều, duy nhất.

Như vậy trong phần mềm iQB, để nhập trực tiếp thông tin vào Sơ đồ Test, các GV sẽ nhập thông tin vào một Ma trận đề theo yêu cầu của bài kiểm tra tương ứng.

Qui trình này như sau:

Yêu cầu bài kiểm tra ---> Thiết lập Ma trận đề ---> Nạp ma trận đề vào Sơ đồ Test ---> Lưu trữ Sơ đồ Test bày vào một Mẫu đề kiểm tra ---> Từ mẫu đề kiểm tra sinh tự động đề kiểm tra.

Qui trình đảm bảo chất lượng của đề kiểm tra đúng theo yêu cầu mà giáo viên đã nhập từ Ma trận đề.

5. Qui trình sinh và kiến tạo đề kiểm tra từ Ngân hàng câu hỏi

Quay trở lại qui trình sinh và kiến tạo đề kiểm tra từ Ngân hàng câu hỏi, chúng ta thấy toàn bộ qui trình này là tạo ra các Sơ đồ Test và sau đó từ Sơ đồ Test sẽ sinh tự động đề kiểm tra.

Các Sơ đồ Test nên được tạo ra và lưu trữ bên trong các Mẫu đề kiểm tra để sử dụng lâu dài trong Ngân hàng câu hỏi. Một Ngân hàng câu hỏi tích trữ càng nhiều mẫu đề kiểm tra sẽ càng trở nên thông minh hơn và người sử dụng sẽ nhàn hơn rất nhiều khi sử dụng phần mềm để sinh đề kiểm tra.

Bùi Việt Hà, Công ty Công nghệ Tin học Nhà trường

School@net