Tóm tắt nội dung:
- Nêu ý nghĩa và định nghĩa các khái niệm:
+ Phòng học truyền thống
+ Phòng học bộ môn
+ Phòng đa năng
- Mô hình phần mềm TKB với phòng học bộ môn và phòng đa năng.
- Ý nghĩa của phòng học bộ môn và qui trình xếp thời khóa biểu trong phòng bộ môn của phần mềm.
- Ý nghĩa của phòng học đa năng và qui trình xếp tiết trong phòng đa năng.
- Mô hình phòng học bộ môn và đa năng là một phát triển kế thừa tự nhiên của mô hình thời khóa biểu truyền thống của các phiên bản TKB trước đây.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

1. Khái niệm và định nghĩa phòng học bộ môn, phòng học đa năng

Về khái niệm, chúng ta sẽ có 3 loại phòng học: phòng học Truyền thống (cổ điển), Bộ môn và Đa năng.
Phòng học Truyền thống là hệ thống các phòng học gắn liền với các lớp học cố định đã hình thành từ xưa đến nay trong các trường phổ thông Việt Nam. Mọi người chúng ta đều quen thuộc với các phòng học này.
Phòng học Bộ môn là các phòng học gắn liền với các trang thiết bị phục vụ việc dạy một số môn học và khối lớp nhất định. Các phòng học này sẽ phát triển rất nhiều trong tương lai.
Phòng học Đa năng là phòng học đặc biệt lắp đặt các thiết bị trình chiếu đa năng nhằm đáp ứng nhu cầu giảng dạy tiết học có ứng dụng CNTT trong nhà trường. Trong một thời gian dài trước mắt, các phòng học đa năng này sẽ đóng vai trò quan trọng trong nhà trường.
Bảng sau liệt kê các tính năng chính của các loại phòng này.

Phòng học Truyền thống	Phòng học Bộ môn	Phòng học Đa năng
- Là phòng học truyền thống cổ điển - Không chứa bất cứ thiết bị gì, dùng làm phòng học cố định cho các lớp học - Học sinh ngồi tại chỗ, giáo viên di chuyển đến lớp học. - Được gán cố định cho một lớp học.	- Là phòng học bình thường. - Chứa các dụng cụ, thí nghiệm, thiết bị hỗ trợ giảng dạy một số môn học cố định. - Giáo viên ngồi tại chỗ, học sinh di chuyển đến phòng để học. - Không được gán cố định cho một lớp học.	- Là phòng học bình thường. - Được phép dạy bất cứ môn học nào trên thiết bị trình chiếu tại phòng học này. - Giáo viên ngồi tại chỗ, học sinh di chuyển đến phòng để học. - Không được gán cố định cho một lớp học.

Trong phần mềm TKB sẽ không có khái niệm phòng học truyền thống. Mô hình thời khóa biểu từ bản TKB 5.0 trở về trước chính là mô hình lớp học cổ điển, trong đó phòng học truyền thống được gán cứng cho các lớp học. Các tiết học mặc định được học trong phòng truyền thống, các tiết này được gọi là tiết học truyền thống. Từ phiên bản 5.5 trở đi, bên cạnh khái niệm tiết học truyền thống sẽ có thêm khái niệm tiết học học trong phòng học bộ môn (hoặc đa năng), đó là các tiết được học trong các phòng học không phải là truyền thống.

2. Các tính chất và qui định cho phòng học bộ môn và đa năng

Khi một phòng học đã được khởi tạo (phòng học bộ môn hoặc đa năng), điều đó chưa có nghĩa là có thể xếp tiết học ngay trong các phòng học này. Sau đây chúng ta sẽ tìm hiểu quá trình và điều kiện để xếp được 1 tiết học trong phòng học, hiểu rõ các điều kiện này sẽ giúp chúng ta hiểu sự giống nhau và khác nhau giữa 2 loại phòng học có trong phần mềm TKB.
A. Trước tiên ta xét phòng học bộ môn
Để có thể xếp được 1 tiết học vào phòng học bộ môn thì cần phải có 2 điều kiện sau đây:
1- Phòng học này phải là phòng học bộ môn thực sự tương ứng với môn học và khối lớp tương ứng.
Ví dụ muốn xếp tiết Hoá, lớp 10A vào một phòng học bộ môn thì phòng học này phải là phòng học bộ môn Hóa tương ứng với khối 10. Để một phòng học kiểu bộ môn trở thành một phòng bộ môn thực sự ta cần thực hiện lệnh gán Tính chất phòng bộ môn cho phòng học này.
Lệnh này được thực hiện từ thực đơn Nhập dữ liệu -->Tính chất phòng bộ môn hoặc nút lệnh trên thanh công cụ nhập dữ liệu.
Mỗi phòng học kiểu bộ môn có thể gán cho nhiều môn học khác nhau tương ứng với các khối lớp khác nhau. Hình ảnh sau chỉ ra các bước gán tính chất cho phòng học bộ môn.

Việc gán tính chất phòng bộ môn như trên mới chỉ thực hiện được 1/2 công việc. Sau lệnh gán trên, các phòng học bộ môn đã thực sự được hình thành và sẵn sàng đón học sinh vào học. Tuy nhiên việc xếp tiết học trong phòng học bộ môn phải được thông qua việc phân công cụ thể lớp nào, môn học nào được phép học trong phòng học bộ môn. Việc phân công này là rất quan trọng, cần thiết và tạo ra các quan hệ logic chặt chẽ của phần mềm TKB.

2- Phân công cụ thể lớp học nào, môn học nào được phép học trong phòng học bộ môn hay không?
- Nếu một môn / lớp được phân công trong phòng học bộ môn thì môn này bắt buộc phải được xếp học trong phòng học bộ môn và không được phép xếp học trong phòng truyền thống.
- Ngược lại một môn / lớp không được phân công trong phòng học bộ môn thì môn này bắt buộc phải được xếp học trong phòng truyền thống và không được phép chuyển sang học trong phòng học bộ môn.
Lệnh Phân công lớp học trong phòng học bộ môn được thực hiện từ lệnh
Nhập dữ liệu -->Phân công lớp học theo phòng bộ môn hoặc từ nút lệnh trên thanh công cụ.

Như vậy với phòng học bộ môn:
- Việc xếp tiết học trong phòng học bộ môn được qui định chặt chẽ bởi lệnh Phân công lớp theo phòng bộ môn.
- Không cho phép chuyển đổi tiết học từ phòng truyền thống sang phòng bộ môn và ngược lại.
- Cho phép chuyển đổi tiết học từ phòng bộ môn này sang phòng học bộ môn khác tương đương.

Tiết học Vật lý, tiết 3, thứ 5, lớp 12A đang học trong phòng bộ môn "Phong Lý 1". Nháy chuột phải trên ô và chọn lệnh Chuyển phòng.

Bảng chọn xuất hiện danh sách các phòng học bộ môn tương đương xuất hiện cho phép chọn phòng học mới để chuyển tiết học hiện thời.
Trên màn hình ta thấy xuất hiện phòng học P2 tương đương với phòng "phòng Lý 1" trong màn hình trên.
A. Xét trường hơp phòng học đa năng
Với phòng học đa năng qui trình và các điều kiện đơn giản hơn.
1- Khi phòng đa năng được khởi tạo xong thì không cần thực hiện thêm một thao tác nào nữa.
2- Một tiết học trong phòng truyền thống có thể dễ dàng chuyển sang phòng đa năng bất cứ lúc nào. Lệnh chuyển đổi này được thực hiện trong màn hình lệnh Triple View. Ngược lại một tiết học trong phòng đa năng có thể chuyển đổi về phòng truyền thống.
3- Không cho phép chuyển đổi tiết học giữa 2 loại phòng học bộ môn và phòng học đa năng.

Trong hình trên tiết Toán, tiết 5, thứ 6 dễ dàng chuyển sang phòng học đa năng. Khi nháy chuột phải tại ô này và chọn lệnh Chuyển phòng, bảng chọn xuất hiện như trên cho phép chọn phòng đa năng để chuyển tiết học này.

Trong hình trên, sau khi đã chuyển tiết Toán sang phòng học đa năng 1, thực hiện lại lệnh chuyển phòng ta thấy xuất hiện 2 khả năng: chuyển về phòng truyền thống hoặc chuyển sang phòng học đa năng khác.
Như vậy với phòng học đa năng:
- Sau khi khởi tạo, phòng học đa năng không cần thực hiện bất cứ thao tác nào nữa.
- Các tiết học trong phòng truyền thống đều có thể được chuyển sang phòng học đa năng và ngược lại không phụ thuộc vào môn học.
- Không cho phép chuyển đổi tiết học từ phòng học bộ môn sang phòng học đa năng và ngược lại.
Bảng sau tóm tắt và so sánh sự giống nhau và khác nhau giữa 2 loại phòng học Bộ môn và Đa năng trong phần mềm TKB 6.0.

Tiêu chí	Phòng học Bộ môn	Phòng học Đa năng
Đối tượng	Là một đối tượng quản lý của phần mềm.	Là một đối tượng quản lý của phần mềm.
Khởi tạo	Khởi tạo bởi lệnh Nhập phòng học của phần mềm với kiểu (M)	Khởi tạo bởi lệnh Nhập phòng học của phần mềm với kiểu (D)
Khai báo tính chất phòng học	Cần gán tính chất môn học / khối lớp cho phòng học để trở thành phòng học bộ môn thực sự.	Không cần thực hiện bất cứ thao tác nào.
Điều kiện xếp tiết trong phòng học	Lớp học/Môn học cần được phân công để học trong phòng học bộ môn. Các tiết học này gọi là tiết học bộ môn và bắt buộc phải xếp trong phòng bộ môn.	Tiết học phải thuộc kiểu tiết học truyền thống.
Chuyển đổi giữa các phòng học cùng kiểu	Được phép chuyển đổi	Được phép chuyển đổi
Chuyển đổi sang tiết học truyền thống	Không được phép chuyển đổi sang tiết truyền thống và ngược lại.	Được phép chuyển đổi qua lại với phòng truyền thống.
Chuyển đổi giữa các phòng học khác kiểu	Không được phép chuyển đổi	Không được phép chuyển đổi

3. Mô hình phòng học bộ môn và đa năng trên lý thuyết và thực tế

Trong phần này sẽ mô tả các mô hình của bài toán thời khóa biểu của các nhà trường phổ thông Việt Nam. Các mô hình này được áp dụng cho hầu hết (thực tế là tất cả) các trường phổ thông của Việt Nam từ lớp 1 đến lớp 12.
1. Mô hình cổ điển
Đó là mô hình trong đó mỗi lớp học được gán cố định với một phòng học. Các phòng học này được gọi là phòng học truyền thống. Các tiết học trong phòng truyền thống được gọi là tiết học truyền thống. Trong mô hình này, toàn bộ học sinh ngồi tại chỗ và giáo viên di chuyển đến các lớp (phòng truyền thống) để dạy.
Hình vẽ dưới đây mô tả một mô hình cổ điển (hay còn gọi là mô hình phòng truyền thống).

Các phần mềm hỗ trợ xếp thời khóa biểu TKB phiên bản 5.0 trở về trước đều mô tả và hỗ trợ mô hình phòng học truyền thống này.
2. Mô hình phòng học lý tưởng
Trong mô hình phòng học bộ môn lý tưởng, toàn bộ các lớp học vẫn tuân thủ theo mô hình phòng truyền thống như cũ. Nhà trường sẽ xây dựng thêm các phòng học bộ môn riêng biệt. Khi học các tiết trong phòng bộ môn, học sinh phải di chuyển đến phòng bộ môn tương ứng. Một phần lớn thời gian học sinh các lớp vẫn ngồi tại lớp của mình trong phòng truyền thống. Giáo viên di chuyển qua lại giữa các phòng truyền thống và các phòng học bộ môn.

Ta có một nhận xét rất thú vị và quan trọng: mô hình phòng học bộ môn lý tưởng là một phát triển tự nhiên của mô hình cổ điển. Do vậy toàn bộ các chức năng của phần mềm sẽ được kế thừa và phát triển tự nhiên lên mô hình mới. Hay nói cách khác phần mềm hỗ trợ xếp thời khóa biểu cho mô hình phòng bộ môn lý tưởng sẽ giữ nguyên lại các chức năng đã có của các phần mềm được viết cho mô hình cổ điển.
Với mô hình có thêm phòng đa năng, mô hình phòng học lý tưởng có khuôn dạng sau:

Toàn bộ dữ liệu chính của các phiên bản phần mềm TKB đều mô tả mô hình phòng học lý tưởng trên (hình 7).
3. Mô hình phòng thực tế (không lý tưởng)
Mô hình thực tế là một phát triển nhỏ của mô hình phòng bộ môn lý tưởng. Trong mô hình này, một số phòng truyền thống sẽ được huy động để trở thành phòng học bộ môn hoặc đa năng. Trong mô hình này sẽ phát sinh các “lớp học đặc biệt”, là các lớp mà phòng truyền thống của mình đã bị chuyển đổi thành phòng bộ môn.
Hình vẽ sau mô tả một mô hình phòng học bộ môn không lý tưởng (thực tế):

Mô hình phòng học không lý tưởng thực chất là mô hình lý tưởng cộng thêm các lớp đặc biệt:
Mô hình phòng học thực tế = mô hình Lý tưởng + lớp đặc biệt.
Trong mô hình này các lớp học không đặc biệt được vận hành giống như mô hình phòng học bộ môn lý tưởng. Riêng các lớp học đặc biệt sẽ được xử lý riêng: tiết học truyền thống của các lớp đặc biệt cần “phân bổ” lại trong các phòng học truyền thống hoặc phòng bộ môn còn trống. Hình vẽ sau mô tả mô hình phân bổ lại này.

Như vậy trong mô hình phòng học bộ môn thực tế, các giáo viên phải di chuyển giữa các phòng truyền thống và bộ môn để giảng dạy. Học sinh các lớp học hầu hết tuân thủ mô hình phòng học bộ môn lý tưởng và mô hình cổ điển. Riêng học sinh các lớp đặc biệt sẽ phải di chuyển nhiều hơn các lớp còn lại, các lớp này được điều hành tương tự các lớp của mô hình các trường đại học, cao đẳng.

Bài 6. Nhập thông tin liên quan đến phòng học
Bài 5. Khái niệm Phòng học: Phòng bộ môn và phòng đa năng
Bài 4: Ràng buộc TKB và nhập thông tin ràng buộc thời khoá biểu
Bài 3: Nhập bảng Phân công giảng dạy
Bài 2: Nhập thông tin gốc Thời khóa biểu
Bài 1: Giới thiệu, cài đặt, đăng ký sử dụng và khởi tạo dữ liệu